Północne Kresy

Od jeziora Brożane leśny dukt staje się szeroki i wygodny. Wiedzie – w linii prostej – do miejscowości Giby, w której wjeżdżamy na asfalt prowadzący do Sejn. Sejny posiadają wyjątkowy klimat sennej prowincji. Warto zatrzymać się tutaj na dłużej, żeby poczuć jak zwalnia czas i odkleja się od przestrzeni. W Sejnach obowiązkiem naszym jest zapoznanie się z kulinarną ofertą kuchni litewskiej, której wpływy w tych okolicach są ewidentne. Najlepiej zrobić to korzystając z gościnności restauracji litewskiej sąsiadującej z Domem Litewskim zlokalizowanym niemal w centrum miasta. Należy nastawić się na wspaniałe doznania smakowe. Zapewne potwierdzą to wszyscy, którzy kosztowali ciemnych kwasów litewskich, albo pierogów zwanych soczewiakami.

Rozsiadając się w tej restauracji możemy czerpać do woli z wyjątkowej tradycji kulinarnej pogranicza i rozkoszując się jedzeniem i napitkami chłonąć atmosferę tego miejsca. Uczta nasza zapewne przeciągnie się długo w czas, aż gasnąć zacznie pomarańczowe światło wieczoru. Warto na tę okoliczność zawczasu pomyśleć o zorganizowaniu jakiegoś noclegu w Sejnach. Będziemy mogli wtedy zostawić wszystkie nasze wyprawowe graty i zakosztować uroku nocnego spaceru po opustoszałym miasteczku. Łatwiej wówczas przyjdzie nam zrozumieć anatomię kresowej przestrzeni. Jeszcze lepiej ją pojmiemy gdy skorzystamy z usług wyrafinowanego przewodnika jakim jest… Czesław Miłosz. Wystarczy za kilka złociszy nabyć pachnący starą biblioteką egzemplarz powieści Dolina Issy, przeczytać go i odkryć na tym odludziu nowe kontynenty.

Znajomość lektury jest ważna właśnie w tym momencie, bo teraz kierujemy się zapomnianymi drogami nad jezioro Hołny. Do wód tego zbiornika przykleiło się sioło o urokliwej nazwie Krasnogróda. To zaledwie kilka rozsypanych po wzgórzach budynków, a jednym z nich jest położony nad samym jeziorem, tonący w zieleni ogrodu, XVII-sto wieczny dworek. To tutaj, w latach wczesnej młodości, spędzał wakacje Czesław Miłosz, autor naszego „przewodnika”. W dworku można skorzystać z gościnności małej kawiarenki, usiąść przy stoliku, wypić pyszną kawę i chłonąć do woli magię otoczenia godną pióra wielkiego noblisty. Fajnie jest powłóczyć się jeszcze po okolicy, bez celu i ram czasowych. Przy odrobinie szczęścia, może nam się przytrafić ciekawa pogawędka z jakimś zabłąkanym mieszkańcem tych terenów. Za każdym razem z żalem opuszczam to miejsce i gdy mijam zabudowania ostatniej zagrody w Krasnogródzie w myślach układam już plan powrotu.

Żegnamy się z jeziorem Hołny i obieramy kierunek północno-zachodni, nie spiesznie kierując się w stronę Wiżajn – polskiego bieguna zimna. Tereny, które przemierzamy są kwintesencją Suwalszczyzny. Mijamy głębokie doliny, przeorane lemieszem lodowca, w których zalegają turkusowe wody spokojnych jezior. Jedziemy wzdłuż rynny jednego z nich, rozciągniętego równoleżnikowo jeziora Gaładuś. Jego wody rozcina granica, która jest jakimś śmiesznym absurdem, niczym krotochwila pijanego geometry na nowo dzielącego świat. Mijając Puńsk zapuszczamy się w siatkę zapomnianych duktów, które doprowadzą nas niechybnie do Gór Sudawskich, jednego z najbardziej odludnych miejsc naszego kraju. Warto zakosztować melancholijnego uroku ich krajobrazów i nieco zwolnić tempo naszej włóczęgi. Snując się po niestromych grzbietach tych wzgórz poczujemy magię specyficznej jedności z naturą. Kontemplując rozległe horyzonty bez trudu dotrze do nas doświadczenie naiwnej i zmysłowej wolności, jakiegoś dojmującego khatasis wytworzonego dzięki temu uporczywemu przemieszczaniu się w przestrzeni.

Z estetycznego transu wyrwie nas dopiero harmider plaży przylepionej do jeziora Wiżajny, które mruga do nas zalotnie spomiędzy pierwszych zabudowań miasteczka o tej samej nazwie. Kontemplacyjny spokój zderza się tu z jazgotem samochodów, gwarem tanich barów i kłębowiskiem ciżby ludzkiej ustawionej w kolejkach po kiełbaski zwęglone na grillu i cukrową watę klajstrującą usta rozwrzeszczanych dzieciaków. Nic to jednak, bo przed nami podróż wokół jeziora Wiżajny, jednego z najpiękniejszych w Polsce. Niestety, szerokim gościńcem napływają tutaj zmiany, będące pokłosiem agresywnej komercjalizacji. Przy linii brzegowej jeziora, co rusz powstają architektoniczne maszkarony, przez które bezpowrotnie znika unikalny krajobraz. Zostały jednak jeszcze jego resztki i być może korzystamy z ostatnich okazji by nacieszyć się nim do woli. Pętlę wokół jeziora zaczynamy i kończymy w Wiżajnach, tutaj też warto uzupełnić zapasy, bowiem dalsza trasa nie będzie nas pod tym względem rozpieszczać.

Pora zmienić kierunek naszej włóczęgi. Zmierzamy do samych trzewi Suwalszczyzny, gdzie w kwadracie o bokach długości dziesięciu kilometrów zawarto jej esencję. Zanim tam dotrzemy będziemy miarkować emocje. Z Wiżajn ruszamy malowniczą drogą do miasteczka Żytkiejmy. Wijąca się serpentynami droga zaskakuje ilością forsownych podjazdów. Jeszcze przed Żytkiejmami możemy dotrzeć do tzw trójstyku granic między Rosją, Polską a Litwą. Warto poświęcić trochę czasu i odwiedzić to miejsce. Przed nami jeszcze jeden atrakcyjny artefakt – imponujący wiadukt kolejowy w Stańczykach. Po zjechaniu z gościńca zanurzamy się w dziką Suwalszczyznę i jedziemy gruntowymi drogami w odludnym terenie wzdłuż kilku malowniczych jezior by dotrzeć do wierzy widokowej posadowionej nieopodal jednego z nich. Punkt znajduje się blisko jeziora Pobłędzie i jest znakomitym miejscem na wykonanie serii atrakcyjnych fotografii.

Teraz kierujemy się na zachód, do Suwalskiego Parku Krajobrazowego nad którym niepodzielnie panuje Góra Cisowa, zaś we wnętrzach polodowcowych rynien czai się głębia jeziora Hańcza. Do samego jeziora dojeżdżamy od jego północnego brzegu, wtedy też przekraczamy granicę Suwalskiego Parku Narodowego. Włóczęgę po szlakach rowerowych parku najlepiej uskutecznić z niewielkim bagażem. Idealnie jest wynająć sobie kwaterę w Smolnikach i zostawić w niej zbędny ekwipunek. Podróż „na lekko” przez Suwalski Park Krajobrazowy dostarczy niezapomnianych wrażeń, a bez konieczności dźwigania ciężkich sakw wiele ciekawych miejsc osiągniemy bez większego trudu. Serce Suwalszczyzny poprzecinane jest siatką szlaków turystycznych, z których większość to trasy rowerowe. Jest w czym wybierać i w zasadzie na to, żeby poznać je wszystkie potrzeba kilku pełnych dni. Ruszając na szlaki rowerowe Suwalskiego Parku Krajobrazowego powinniśmy nastawić się na pokonywanie krótkich, za to forsownych podjazdów. Szlaki mają głównie nawierzchnie gruntowe, nie rzadko zajdzie konieczność brnięcia w kopnym piachu zalegającym na ścieżkach. Wszystkie trudności rekompensują jednak wyjątkowe widoki. Polodowcowy, rynnowy krajobraz jest dość egzotyczną konfiguracją terenu w naszym kraju. Jego wyjątkowość zachwyci każdego podróżnika. Zachwyt powinien być zintensyfikowany tym, że park krajobrazowy nie jest zadeptywany przez rzeszę turystów. Pozwala to z należytą koncentracją intensyfikować swoje estetyczne przeżycia. Snując się niespiesznie po tych zielonych, pachnących ziołami wzgórzach, koniecznie zajrzyjmy na Górę Cisową, z której roztacza się wspaniała panorama okolic.

Warto odwiedzić też zagubioną pośród polodowcowego krajobrazu, maleńką wioskę Wodziłki z zabytkową molenną – cerkwią staroobrzędowców. Liczne jeziora, które mijamy po drodze stwarzają okazję do zorganizowania pikniku w niebywale malowniczym otoczeniu. Wylegiwanie się nad brzegiem jeziora Szurpiłły jest zawsze głębokim doświadczeniem jedności z naturą. Niezawodnie wywołuje impresje wewnętrznego spokoju i bezpiecznej sielanki, która trwa jakby poza czasem. Momenty te podkreśli plusk wodnego ptactwa i kojący szum wiatru grającego na koronach pobliskich brzóz.

Suwalszczyzna nieustannie kusi i zaprasza do zjechania w kolejną dolinę i wspięcia się jeszcze raz na następne wzgórze. Wciąga każdego podróżnika, niczym magiczny panoptikon, od którego nie sposób oderwać oczu. Jeszcze chwila i nabywamy osobliwego przeświadczenia, że piękno i cisza tych stron nie poddają się przemijaniu.

Suwalszczyzna, to zdaniem piszącego te słowa, najpiękniejszy zakątek Polski, dlatego tak trudno opuszczać te tereny. Czas jednak przypomina o swoim istnieniu uświadamiając, z pełnia swojego okrucieństwa, zbliżający się momencie powrotu. Pora wyruszyć już na ostatni etap naszej podróży do Suwałk. Nim to jednak nastąpi możemy przedłużyć jeszcze naszą włóczęgę, choćby o jeden dzień, i przejechać wzdłuż dwóch urokliwych jezior: Szelement Wielki i Szelement Mały. Jeśli starczy nam czasu można zdecydować się na biwak i nasycić wzrok pięknem krajobrazu, który drobne 10 tysięcy lat temu podarował nam skandynawski lądolód.

Suwałki są ostatnim punktem naszej wyprawy, a w zasadzie jej końcem. Miasto jest urokliwe i posiada kameralny klimat, mimo swojej sporej wielkości. Warto jest powłóczyć po jego ulicach, z których gros zostało pieczołowicie odnowionych. Oprócz architektury możemy zakosztować specjałów okolicznej kuchni, w której bez trudu znajdziemy wpływy litewskie, żydowskie i kresowe. Do woli możemy najeść się babki ziemniaczanej, kartaczy, soczewiaków czy słodkich sękaczy. Nie możemy zapomnieć o tradycyjnym tutejszym napitku jakim jest orzeźwiający kwas chlebowy.

Po tych kilku dniach rowerowej włóczęgi, patrząc przez okno odjeżdżającego pociągu, z dużym żalem żegnamy gościnne kresy północne. Melancholia odjazdu nie jest jednak chroniczna, bowiem szybko przeradza się w planowanie nowej trasy i poczucie nieuchronności powrotu, bo Suwalszczyzna wciąga i nie odpuści już nigdy.